Technoleg lloeren yn helpu i adfer mawndiroedd yng Nghymru
Yn y cyfnod cyn Diwrnod Rhyngwladol y Gorsydd (dydd Sul 24 Gorffennaf) mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn arddangos sut mae technoleg lloeren yn chwarae rhan allweddol yn y gwaith o fonitro'r gwaith o adfer cyforgorsydd Cymru.
Mae Prosiect Cyforgorsydd Cymru LIFE yn defnyddio'r technegau technolegol diweddaraf gyda chefnogaeth Canolfan Ecoleg a Hydroleg y DU (UKCEH), Arolwg Daearegol Prydain (BGS), a Phrifysgol Dwyrain Llundain i fonitro effeithiau ei waith adfer a chefnogi gwaith adfer mawndiroedd.
Mae monitro confensiynol ar gyflwr cynefinoedd ar y ddaear, yn enwedig mewn mawndiroedd lle gall amodau dan draed fod yn anodd, yn cymryd llawer o amser. Yn ogystal, mae’n broses ddrud sy’n gofyn am staff â sgiliau botanegol penodol.
Mae prosiect LIFE yn defnyddio sawl dull o dechnegau Arsylwi'r Ddaear (EO) i helpu i fonitro'r gwaith, sef LiDAR (Canfod ac amrywio golau) ac InSAR.
Dywedodd Jennifer Williamson o'r Ganolfan Ecoleg a Hydroleg: "Er nad yw'n bosibl ailadrodd yn llawn y dulliau monitro sylfaenol gyda'r defnydd o Arsylwi'r Ddaear ar hyn o bryd, mae'n rhoi amcangyfrif o gyflwr cynefinoedd ar raddfa 3D."
Gan ddefnyddio technoleg lloeren, mae prosiect LIFE wedi nodi ardaloedd mawndir y mae angen eu hadfer ar frys.
Mae delweddau LiDAR (gweler Delwedd 1 a 2) wedi’u creu o gorsydd cors Caron a Chors Fochno.
Llun 1 - Delwedd LiDAR o Gors Caron
Llun 2 - Delwedd LiDAR o Gors Fochno
Mae'r ddwy ddelwedd hyn wedi helpu tîm LIFE i gynllunio a gosod y byndiau cyfuchliniau isel (cloddiau mawn) ar y gors. Mae'r byndiau wedi'u hadeiladu i ddilyn y llinellau cyfuchliniau y mae mapiau LiDAR yn eu dangos (gweler Delwedd 3).
Llun 3 - Delwedd yn dangos byndiau cyfuchliniau isel ar Cors Caron.
Mae data INSAR yn cael ei ddefnyddio gan brosiect LIFE i fonitro symudiad arwyneb Cors Fochno a Chors Caron dros amser. Gall y dull hwn gael ei ddefnyddio i fonitro ymsuddiant mawn neu dwf cyn ac ar ôl ei adfer.
Mae delwedd InSAR wedi’i chynhyrchu sy'n dangos symudiad mawn ar Gors Orllewinol Cors Caron, mae'r ddelwedd hon yn defnyddio sawl delwedd lloeren wedi'i haenu ar ben ei gilydd rhwng 2015 a 2021 (gweler Delwedd 4).
Llun 4 - Delwedd InSAR sy'n dangos symudiad mawn ar Gors Orllewinol Cors Caron.
Mae'r lliwiau porffor tywyll ac ysgafnach yn cynrychioli mawn sy'n crebachu sy'n newyddion gwael i'r gors. Mae'r lliwiau'n dangos bod arwyneb y mawn yng nghanol Cors Orllewinol yn gostwng 1cm y flwyddyn
Mae'r crebachu o ganlyniad i'r gors yn mynd yn sychach, sy'n niweidio planhigion corsydd pwysig a bywyd gwyllt, ac yn dangos pam ei bod mor bwysig adfer y gors drwy ail-wlychu.
Yn y tymor hir, bydd y data yn cael ei ddefnyddio i ddangos effeithiau'r gwaith a gafodd ei gyflawni a'i effaith ar gyflwr y mawndir hefyd.
Dywedodd Jake White, Rheolwr Prosiect Cyforgorsydd Cymru LIFE: "Mae technegau technoleg lloeren yn ein galluogi i fonitro cyflwr mawndiroedd ar raddfa nad oedd yn bosibl ddegawd yn ôl, gan ganiatáu i gynnydd adfer mawndiroedd gael ei fesur mewn amser real."
Mae ffotograffiaeth o'r awyr yn un o'r dulliau monitro manylach a gall gymryd delweddau gyda maint picsel o ychydig cm. Yn draddodiadol, byddai hyn wedi'i wneud gan awyren, ond erbyn hyn gellir cael delweddau cydraniad uchel o safleoedd gan ddefnyddio camerâu wedi'u gosod ar dronau.
Mae lluniau drôn yn cael eu defnyddio gan brosiect LIFE i ymgysylltu â'r cyhoedd am y gwaith adfer sydd wedi'i wneud hyd yma hefyd. Mae lluniau diweddar o Gors Fochno a Chors Caron ar y Sianel YouTube CNC.
Mae Diwrnod Rhyngwladol y Gors yn ddiwrnod dathlu byd-eang blynyddol i godi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd mawndiroedd a'r amrywiaeth o wasanaethau ecosystem y maent yn eu darparu i bob un ohonom.
Ewch i’r wefan hon: Cyfoeth Naturiol Cymru / Diwrnodau allan os ydych chi eisiau darganfod mwy am eich mawndiroedd lleol neu os ydych chi eisiau ymweld â nhw ar ddiwrnod Corsydd Rhyngwladol.